احمد کسروی (۱۲۶۹-۱۳۲۴ شمسی) یک تاریخ‌نگار، حقوقدان، زبان‌شناس، و یکی از برجسته‌ترین روشنفکران دوره پهلوی بود که بیشتر به‌خاطر دیدگاه‌های انتقادی و اجتماعی‌اش شناخته میشود. او در تبریز متولد شد و در ابتدا به تحصیل علوم دینی پرداخت، اما بعدها با اندیشه‌های مشروطه‌خواهانه آشنا شد و از روحانیت فاصله گرفت. در طول زندگی خود به مشاغلی مانند قضاوت، وکالت، و تدریس پرداخت و تالیفات متعددی را در زمینه‌های تاریخی و اجتماعی به رشته تحریر درآورد.
احمد کسروی آثار بسیار مهمی در زمینه‌های تاریخ، زبان‌شناسی، فلسفه اجتماعی و نقد دین به جا گذاشته است. مهم‌ترین آثار او به شرح زیر هستند:
- تاریخ مشروطه ایران: این اثر یکی از منابع اصلی برای مطالعه انقلاب مشروطه ایران است. کسروی در این کتاب به بررسی جزئیات و وقایع انقلاب مشروطه می‌پردازد و نقش گروه‌ها و شخصیت‌های مختلف را تحلیل می‌کند. او سعی دارد روایتی واقع‌بینانه و مستند از این رویداد مهم ارائه دهد.
- تاریخ هجده ساله آذربایجان: این کتاب به تاریخ آذربایجان در دوره مشروطه و پس از آن اختصاص دارد. کسروی در این اثر به بررسی جنبش‌های مختلف آذربایجان و تأثیر آن‌ها بر تحولات ملی ایران پرداخته است.
- ورجاوند بنیاد: در این کتاب، کسروی به نقد خرافات و باورهای نادرست که به زعم او مانع پیشرفت جامعه ایرانی بودند، پرداخته است. او معتقد بود که جامعه باید از این باورها پاک شود تا به توسعه و پیشرفت دست یابد.
- شیعی‌گری: این کتاب یکی از جنجالی‌ترین آثار کسروی است که در آن به نقد مذهب شیعه پرداخته و برخی از جنبه‌های آن را خرافی می‌داند. این کتاب باعث شد که کسروی با مخالفت شدید مذهبیون روبرو شود.
- زبان پاک: کسروی به شدت به زبان فارسی و پاکسازی آن از واژگان بیگانه علاقه‌مند بود. در این کتاب، او پیشنهادهایی برای حذف کلمات عربی و جایگزینی آن‌ها با واژگان فارسی ارائه داده است. او معتقد بود که زبان نقش مهمی در هویت ملی دارد و باید تقویت شود.
- آذری یا زبان باستان آذربایجان: در این اثر، کسروی به بررسی زبان آذری پرداخته و تلاش کرده نشان دهد که زبان باستانی آذربایجان با زبان‌های ترکی امروزی متفاوت بوده است. این کتاب یک کار پژوهشی عمیق در حوزه زبان‌شناسی به شمار می‌رود.
آثار کسروی به دلیل نقدهای تند و بی‌پروای او نسبت به باورهای رایج زمانه، بازتاب‌های زیادی داشتند و همچنان مورد توجه و بحث قرار دارند. او با قلمی صریح و تحقیقی عمیق، به مسائلی می‌پرداخت که در آن زمان به شدت حساس بودند و همین امر موجب شد که تأثیر زیادی بر اندیشه و فرهنگ ایران بگذارد، هرچند که مخالفان سرسختی نیز پیدا کرد.
چالشهای احمد کسروی و واقعیتهای معاصر
احمد کسروی با اندیشه هایی نظیر پاک زبانی و پاکدینی و مخالفت با تشیع شناخته میشود که به همین دلیل توسط گروه فدائیان اسلام ترور گردید.
شاید احمد کسرویتنها کسی نباشد که به موضوع زبان پارسی و لزوم تغییر در آن پرداخته باشد و “منصور حکمت” نیز از این امر مستثنا نیست.
مشکل پاک زبانی در این بود که اصولا هنوز تمام پتانسیلهای زبان پارسی شناخته نشده و ازلحاظ مفهوم شناسی و مطالعات هرمنوتیک آثار هنری و باستانی موضوع زبان پارسی اکتشاف نگردیده بود/است.
از سوی دیگر شیعه نیز در زمان آقای احمد کسروی به پتانسیل غایی خود از جمله قیام در برابر نظامهای بین المللی (قیام ناقص) نرسیده بود و از قضا قیام کامل نیز یعنی ظهور محقق نشده بود.
احمد کسروی، یک حقوقدان، محقق، مولف و پژوهشگر خیرخواه ملی بود که پیش از زمان متولد شد و از جمله ابزارهای تحقیق و پژوهش ایشان کامل نبود. هر چند در زمانی به سمتهای اجرایی دست یافت ، اما نظریات وی تکمیل نبود.
اصولا اگر بنا بر تجدد و مدرنیته به سبک غربی قرار بگیرد، ظواهر امر بسیار اصلاح خواهد شد، اما در نهایت کارها به بن بست هایی نظیر جنایات علیه بشریت مانند آنچه در فلسطین رخ میداد و میدهد خواهد انجامید. یعنی مساله تاریخ و افسون آن(اتفاقا افسون کلمه ای خرافیست که در ادیان شرقی معنا میابد) حل نخواهد گردید.
روان شاد احمد کسروی در هنگام ورود به دادگاه به دست اعضا گروه فداییان اسلام ترور شد.
دکتر امیرعلی رستم داودپور
دبیر انجمن قانون و شفا
